გაშვებიდან შვიდი თვის შემდეგ, 18 წლის 2021 თებერვალს, ამერიკული რობოტული როვერი Perseverance წარმატებით დაეშვა მარსზე. დაშვება იყო Mars2020 მისიის ნაწილი და მას მილიონობით ადამიანი ადევნებდა თვალს მთელს მსოფლიოში, რაც ადასტურებს კოსმოსის კვლევისადმი გლობალური ინტერესის აღორძინებას. მას მალე ჩინური თვითმფრინავი გაჰყვა ტიანვენი-1, პლანეტათაშორისი მისია მარსზე, რომელიც შედგება ორბიტერის, დესანტისა და როვერისგან, სახელად ჟურონგი.
Perseverance და Zhourong გახდა მეხუთე და მეექვსე პლანეტარული როვერები, რომლებიც გაშვებულ იქნა ბოლო ათწლეულის განმავლობაში. პირველი იყო ამერიკული აპარატი ცნობისმოყვარეობა, რომელიც 2012 წელს დაეშვა მარსზე, მოჰყვა სამი ჩინური მისია Chang'e.
2019 წელს კოსმოსური ხომალდი Chang'e-4 და მისი Yutu-2 როვერი გახდნენ პირველი ობიექტები, რომლებიც დაეშვნენ მთვარის შორეულ მხარეს - დედამიწისგან მოშორებით. ეს მნიშვნელოვანი ეტაპი გახდა პლანეტების გამოკვლევებში, რომელიც არ ჩამოუვარდება 8 წელს აპოლო 1968-ის მისიის მნიშვნელობას, როდესაც მთვარის შორეული მხარე პირველად ადამიანმა ნახა.
როვერის Yutu-2-ის მიერ მიღებული მონაცემების გასაანალიზებლად, რომელიც იყენებდა მიწაში შეღწევის რადარს, მეცნიერებმა შეიმუშავეს ინსტრუმენტი, რომელიც საშუალებას იძლევა ბევრად უფრო დეტალურად განსაზღვროს მთვარის ზედაპირის ქვეშ არსებული ფენები, ვიდრე ადრე. მან ასევე საშუალება მოგვცა გაგვეგო, თუ როგორ განვითარდა პლანეტა.
მთვარის შორეული მხარე მნიშვნელოვანია მისი საინტერესო გეოლოგიური წარმონაქმნების გამო, მაგრამ ეს ფარული მხარე ასევე ბლოკავს ყველა ელექტრომაგნიტურ ხმაურს ადამიანის აქტივობიდან, რაც მას იდეალურ ადგილად აქცევს რადიოტელესკოპების ასაშენებლად.
სახმელეთო რადარი
ორბიტალური რადარები პლანეტარული მეცნიერებისთვის გამოიყენებოდა 2000-იანი წლების დასაწყისიდან, მაგრამ ჩინური და ამერიკული როვერების ბოლო მისიები პირველია, ვინც ადგილზე შეღწევას რადარს იყენებს. ეს რევოლუციური რადარი ახლა გახდება მომავალი პლანეტარული მისიების მეცნიერული დატვირთვის ნაწილი, სადაც გამოყენებული იქნება სადესანტო ადგილების ინტერიერის რუკაზე და ნათელს მოჰფენს რა ხდება მიწის ქვეშ.
მიწისქვეშა რადარს შეუძლია მიიღოს მნიშვნელოვანი ინფორმაცია პლანეტარული ნიადაგების ტიპისა და მისი მიწისქვეშა ფენების შესახებ. ეს ინფორმაცია შეიძლება გამოყენებულ იქნას რელიეფის გეოლოგიური ევოლუციის შესახებ ინფორმაციის მოსაპოვებლად და მისი სტრუქტურული სტაბილურობის შესაფასებლად მომავალი პლანეტარული ბაზებისა და კვლევითი სადგურებისთვის.
პლანეტაზე პირველი ხელმისაწვდომი GPR მონაცემები მიღებულ იქნა Chang'e-3, Chang'e-4 და Chang'e-5 მთვარის მისიების დროს, სადაც ის გამოიყენებოდა შორეული მხარის ზედაპირული ფენების სტრუქტურის შესასწავლად. მთვარე და მოგვაწოდა ღირებული ინფორმაცია ტერიტორიის გეოლოგიური ევოლუციის შესახებ.
GPR-ის უპირატესობების მიუხედავად, ერთ-ერთი მთავარი მინუსი არის მისი უუნარობა აღმოაჩინოს ფენები მათ შორის გლუვი საზღვრებით. ეს ნიშნავს, რომ თანდათანობითი ცვლილებები ერთი ფენიდან მეორეზე შეუმჩნეველი რჩება, რაც ქმნის ცრუ შთაბეჭდილებას, რომ წიაღისეული შედგება ერთგვაროვანი ბლოკისგან, სინამდვილეში კი ეს შეიძლება იყოს ბევრად უფრო რთული სტრუქტურა, რომელიც წარმოადგენს სრულიად განსხვავებულ გეოლოგიურ ისტორიას.
მკვლევართა ჯგუფმა შეიმუშავა ახალი მეთოდი ამ ფენების გამოსავლენად ფარული კლდეებისა და ლოდების რადარის ხელმოწერების გამოყენებით. ახალი ხელსაწყო გამოიყენებოდა მთვარის სამხრეთ პოლუსზე, აიტკენის აუზის კარმანის კრატერში, ჩანგ'ე-2 აპარატის Yutu-4 როვერის მიერ მიღებული რადარის მონაცემების დასამუშავებლად.
აიტკენის აუზი არის ყველაზე დიდი და უძველესი ცნობილი კრატერი, რომელიც, როგორც ვარაუდობენ, ჩამოყალიბდა მეტეოროიდის შეჯახების შედეგად, რომელმაც მთვარის ქერქი გახვრეტილა და მასალები ზედა მანტიიდან (შიდა ფენა მის ქვემოთ) ამოიღო. ახალმა ინსტრუმენტმა მთვარის ზედაპირის პირველ 10 მეტრზე გამოავლინა მანამდე უხილავი ფენიანი სტრუქტურა, რომელიც ითვლებოდა ერთ ერთგვაროვან ბლოკად.
ამ მეთოდის გამოყენებით მეცნიერებს შეუძლიათ უფრო ზუსტი შეფასებები გააკეთონ მთვარის ნიადაგის ზედა ზედაპირის სიღრმეზე, რაც მნიშვნელოვანი გზაა ნიადაგის საძირკვლის სტაბილურობისა და სიმტკიცის დასადგენად მთვარის ბაზებისა და კვლევითი სადგურების დასამყარებლად.
ეს ცოტა ხნის წინ აღმოაჩინა რთული ფენიანი სტრუქტურა ასევე ვარაუდობს, რომ პატარა კრატერები უფრო მნიშვნელოვანია და შესაძლოა უფრო მეტი წვლილი შეიტანონ მეტეორიტის ზემოქმედების შედეგად დეპონირებულ მასალებში და მთვარის კრატერების საერთო ევოლუციაში.
ეს ნიშნავს, რომ კაცობრიობას ექნება უფრო სრულყოფილი გაგება ჩვენი მთვარის რთული გეოლოგიური ისტორიის შესახებ და შეძლებს უფრო ზუსტად განსაზღვროს რა დევს მთვარის ზედაპირის ქვეშ.
ასევე წაიკითხეთ:
- NASA-მ მთვარეზე მისიის - არტემისის მომავალზე ისაუბრა
- ნასამ გადაწყვიტა მთვარეზე PRIME-1 მისიის დაშვების ადგილი