900 წლიანი კოსმოსური საიდუმლო, რომელიც დაკავშირებულია ცნობილი სუპერნოვას წარმოშობასთან, რომელიც პირველად დაფიქსირდა ჩინეთში 1181 წელს, საბოლოოდ ამოხსნილია, ამბობენ მეცნიერები.
სუსტი, სწრაფად გავრცელებული ღრუბელი (ან ნისლეული) სახელად Pa30, რომელიც გარს ირმის ნახტომის ერთ-ერთ ყველაზე ცხელ ვარსკვლავს, რომელიც ცნობილია როგორც პარკერის ვარსკვლავი, ემთხვევა ისტორიული ჩინური სუპერნოვას პროფილს, მდებარეობას და ასაკს, ნათქვამია ახალ კვლევაში.
გასული ათასწლეულის განმავლობაში ირმის ნახტომში მხოლოდ ხუთი კაშკაშა სუპერნოვა დაფიქსირდა (1006 წლიდან). მათგან არის ჩინური სუპერნოვა, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც ჩინელი სტუმარი ვარსკვლავი 1181 წ. საიდუმლოდ დარჩა. ობიექტი პირველად შენიშნეს და დააფიქსირეს ჩინელმა და იაპონელმა ასტრონომებმა მე-12 საუკუნეში, რომლებმაც აღნიშნეს, რომ ობიექტი ისეთივე კაშკაშა იყო, როგორც პლანეტა სატურნი და ხილული დარჩა ექვსი თვის განმავლობაში. მათ ასევე დააფიქსირეს სავარაუდო მდებარეობა ცაზე.
მე-12 საუკუნის ამ აფეთქების წყარო საიდუმლოდ დარჩა მანამ, სანამ არ აღმოაჩინა ასტრონომთა საერთაშორისო ჯგუფი ჰონგ კონგიდან, დიდი ბრიტანეთიდან, ესპანეთიდან, უნგრეთიდან და საფრანგეთიდან, მათ შორის მანჩესტერის უნივერსიტეტის პროფესორ ალბერტ ზეილსტრამ. ახალ ნაშრომში ასტრონომები მიუთითებენ, რომ Pa30 ნისლეული ფართოვდება ექსტრემალური სიჩქარით 1100 კმ/წმ-ზე მეტი. მათ გამოიყენეს ეს სიჩქარე, რათა დაედგინათ ასაკი (დაახლოებით 1000 წელი), რომელიც დაემთხვა ჩვენი წელთაღრიცხვის 1181 წლის მოვლენებს.
პროფესორი ზეილსტრა განმარტავს: „ისტორიული ცნობები ამ ვარსკვლავს ორ ჩინურ თანავარსკვლავედს, ჩუანშესა და ჰუაგაის შორის ათავსებს. პარკერის ვარსკვლავი ამ პოზიციისთვის კარგად შეეფერება. ეს ნიშნავს, რომ ასაკიც და მდებარეობაც შეესაბამება 1181 წლის მოვლენებს“. Pa30 და პარკერის ვარსკვლავი ადრე შემოთავაზებული იყო ორი თეთრი ჯუჯის შერწყმის შედეგად. მიჩნეულია, რომ ასეთი მოვლენები იწვევს იშვიათ და შედარებით სუსტი ტიპის სუპერნოვას სახელწოდებით Iax სუპერნოვა.
მეცნიერები ამბობენ: „სუპერნოვაების მხოლოდ 10% ეკუთვნის ამ ტიპს და ისინი არც თუ ისე კარგად არის შესწავლილი. ის ფაქტი, რომ SN1181 იყო ძალიან მკრთალი ობიექტი და ძალიან ნელა კარგავდა სიკაშკაშეს, შეესაბამება ამ ტიპს. ეს არის ერთადერთი ასეთი მოვლენა, რომელშიც ჩვენ შეგვიძლია შევისწავლოთ როგორც ნარჩენი ნისლეული, ასევე შერწყმული ვარსკვლავი, ასევე მივიღოთ თავად აფეთქების აღწერა.
პროფესორმა ზეილსტრამ თქვა: „მთელი ამ ინფორმაციის გაერთიანება, როგორიცაა ასაკი, მდებარეობა, მოვლენის სიკაშკაშე და ისტორიულად ჩაწერილი 185 დღე, მიუთითებს იმაზე, რომ პარკერის ვარსკვლავი და Pa30 SN 1181-ის ანალოგებია. ეს არის ერთადერთი ტიპის Iax სუპერნოვა, სადაც ვარსკვლავისა და ნისლეულის ნარჩენების შესაძლო დეტალური შესწავლა. სასიამოვნოა როგორც ისტორიული, ისე ასტრონომიული საიდუმლოს ამოხსნა“.
ასევე წაიკითხეთ:
- რატომ არის ვარსკვლავები, პლანეტები და მთვარეები მრგვალი, მაგრამ კომეტები და ასტეროიდები არა?
- არც ვარსკვლავი და არც პლანეტა: მეცნიერებმა ირმის ნახტომში უცნაური ყავისფერი ჯუჯა აღმოაჩინეს